KUZEYEGEHABER-Gargantua adlı kara deliğe doğru bizi de bir yolculuğa çıkaran uzay gemisi Endurance’in dönerek ilerlemesinin nedeni, “maksat görsellik olsun” düşüncesi değildi.
Aslında nedeni oldukça basit ancak filmi izlerken bu detayı pek düşünmemiş olabilirsiniz. Ne de olsa filmdeki dikkat çekici detayların sayısı epey fazlaydı.
Sorunun cevabını formüllerle vermek yerine “bir çocuğa anlatır gibi” basit bir dille ve örneklerle vereceğiz. Nedenini hemen kavrayacaksınız.
Halka şeklindeki araç, kendi çevresinde dönerek yapay bir yer çekimi yaratıyor. Bunu da merkezkaç kuvvetiyle yapıyor.
Çok uzun uzay yolculuklarında astronotlar yer çekimi yokluğundan dolayı kas ve kemik kaybederler. Filmdeki ekibin bundan etkilenmemesi için yer çekimi bu şekilde oluşturulmuş, bunun en basit yolu ise uzay aracının bu şekilde dönmesi.
Merkezkaç kuvveti sayesinde uzay aracının içinde ne varsa adeta araca yapışıyor, bir diğer ifadeyle uzayda bir ağırlığa sahip olabiliyorlar.
Basit bir örnekle durumu daha anlaşılır yapalım:
İçi su dolu bir kovayı bu şekilde çevirdiğinizde kovanın içindeki suyun dökülmemesinin nedeni de aynı fizik kanununa dayanır.
Bu dönme hareketinin oluşturduğu kuvvete “santrifüj kuvveti” de denir. Dönme hızı ne kadar hızlı olursa, bu “yer çekimi” hissi de o kadar güçlü olur.
Bu kuvvet, dönme hızı ve dönme çemberinin yarıçapına bağlıdır. Yani, dönme hızı arttıkça veya dönme çemberinin yarıçapı büyüdükçe santrifüj kuvveti de artar.
Örneğin bir araba viraj alırken, arabanın dışına doğru bir kuvvet hissedilir. Bu da bir tür santrifüj kuvvet etkisi yaratır. Bu kuvvetin yarattığı his, yer çekimini taklit edebilir, bu yüzden uzay araçlarındaki yer çekimi simülasyonlarında sıklıkla kullanılır.
Bir dizi modülden oluşan Endurance, eğer daha hızlı dönerse, özellikle de tasarımının sınırlarının ötesine geçerse, bu dönüşten kaynaklanan artan santrifüj kuvveti nedeniyle parçalanır.
Ayrıca, çok hızlı dönen bir araç, astronotların hareket etmelerini ve işlerini yapabilmelerini zorlaştırır. Fizyolojik olarak da rahatsız olmalarına neden olur. Bu nedenlerden dolayı uzay araçlarının dönme hızları optimum seviyede tutulur.
Benzer bir durumu 2001: A Space Odyssey filminde de izlemiştik.
Bu sayede içindeki insanlar rahatça hareket edebiliyordu.
Peki kimler bu filmleri izlerken Newton’un bu 1. Yasası’nı düşünmüştü?…
Kaynaklar: Encyclopedia MDPI, WIRED, Khosann
