KUZEYEGEHABER-Evrenimizdeki en görkemli olaylardan biri olan süpernova patlamaları, uzayla ilgilenen hemen hemen herkesin ilgisini çekmiştir. Bu devasa patlamalar, etrafındaki her şeyi yok edecek kadar güçlüdürler. Etrafımızda sayısız yıldız olduğunu düşünürsek böyle bir final vermelerinin biz insanlar için nasıl etkileri olacağını hep düşünmüşümdür.
Öncelikle bir yıldızın süpernova olmasını sağlayacak iki yol bulunuyor. Bunlardan ilki bizim Güneş’imizden çok daha büyük bir kütleye sahip olan ve diğer yıldızlara göre çok daha kısa ömürleri olan yıldızlardır. Bunlarla birlikte ikili yıldız sisteminde yer alan beyaz cüceler de süpernova yaratabilirler.
Dünya’mızın bir süpernovadan korunması için güvenli mesafe ne?…
NASA’ya göre Dünya’nın bir süpernovanın zararlı etkilerinden kaçınması için gerekli mesafe 50 ışık yılı. Elbette 50 ışık yılının üzerindeki mesafelerde de Dünya’yı etkileyecek bazı olumsuz etkiler bulunuyor ancak bu mesafeden yakın bir süpernova patlamasından sağ kurtulmamız pek mümkün değilmiş gibi görünüyor.
Örneğin Dünya’dan yaklaşık 25 ışık yılı uzaklıkta bir süpernova meydana gelirse gezegenimiz tüm atmosferini kaybeder ve bildiğimiz yaşam yok olur. Hemen bu noktada içinizi rahatlatalım: Dünya’nın yakınında böyle bir patlamaya neden olacak yıldız bulunmuyor.
50 yıl arayla sadece 1 yıldız Samanyolu Galaksisi’nde süpernovaya dönüşerek patlıyor…
Samanyolu Galaksisi’nin 200 ila 400 milyar yıldız barındırdığı düşünülürse süpernovaların çok nadir görülen patlamalar olduğunu düşünebilirsiniz. Ancak evrenin tamamını göz önünde bulundurduğumuzda ortalama olarak her saniye 30 süpernova patlaması meydana geldiği düşünülüyor. Bu da bize evrenin ne kadar geniş bir yer olduğunu gösteriyor.
Dünya, “Yerel Kabarcık” adı verilen bir bölgede yer alıyor…
Yaklaşık 30 ışık yılı genişliğindeki bir alan olan Yerel Kabarcık, Güneş Sistemi’nin içerisinde yer aldığı, yer fıstığına benzeyen özel bir alan. Bu alanın 10 milyon yıl gibi yakın bir geçmişte gerçekleşen bir süpernova patlaması sonucu oluştuğu düşünülüyor.
Aslında etrafımızdaki pek çok şeyi temizleyerek bizi koruyan bu balonun etrafında süpernovadan kalma yüksek enerjili gazlar bulunuyor. Bu gazlar ise yakınımızda başka bir süpernova patlaması olursa, patlamanın etkisiyle Dünya’ya gelerek yüksek enerjili radyasyon miktarını büyütebilir.
1,7 ila 3,2 milyon yıl önce 325 ışık yılı uzağımızda bir süpernova patlaması yaşandı…
Bu patlama, her ne kadar bizden uzak olsa da etkileri hissedilmişti. Tehlike bölgesinden 6,5 kat daha uzakta gerçekleşen bu patlama nedeniyle yıldızın çekirdeğinden bir miktar demir, gezegenimize ulaştı. Bu patlamanın izlerini okyanus tabanında hala gözlemleyebiliyoruz.
Bilinen insanlık tarihinde hiçbir süpernovanın 50 ışık yılı içinde patladığı bilinmiyor. 1987 yılında Supernova 1987A isimli bir süpernova gözlemlenmişti. Ancak bu patlama, gezegenimizden yaklaşık 168.000 ışık yılı uzaklıkta gerçekleşti.
Dişlerimizdeki kalsiyum, yaşamamız için sürekli muhtaç olduğumuz oksijen, kanımızdaki demir ve dahası. Bizi ve etrafımızdaki her şeyi oluşturan elementler aslında yıldızlarda üretildi (Hidrojen hariç her şey). Özellikle süpernovaya dönüşecek büyük yıldızlar, ömürlerinin sonlarına doğru oksijen gibi nispeten daha hafif elementlerin dışında kurşun, altın, uranyum gibi daha ağır elementler oluştururlar.
Daha sonrasında ise devasa bir patlamayla tüm bu hazır elementler yıldızlararası ortama saçılır. Bizim Dünya’mızda bulunan elementler de, yani parmağımızdaki altın yüzükten yaşamın temel yapı taşlarından olan karbona kadar her şey bir yıldızın içinde üretildi.
Yakın bir gelecekte Dünya’ya zarar verecek bir süpernova patlamasının olmasının beklenmemesi, tüm insanlığın içini rahatlatan bir şey. Buna rağmen kendi gözlerimizle bir süpernova patlaması görmek çok güzel olabilirdi. Ne zaman patlayacağı tam olarak belli olmayan, ancak yakın bir zamanda süpernovaya dönüşmesi beklenen Betelgeuse Yıldızı sürekli gözlemleniyor. 642 ışık yılı uzaklıkta olan Betelgeuse’un patladığında Dünya’ya bir zararı olmayacak. Elbette ki ortaya çıkardığı görsel şölen ise muhteşem olacak…
Kaynaklar: ESO Supernova, EarthSky, Business Insider
